و. هاوار كەریم

ناو و خانەوادەی:
ناوی تەواوی (حەسەن ئەحمەد عەبدلڕەحمان محەمەد بەننا ساعاتی)ـیە، لەدایكبوی 14ـی ئۆكتۆبەری ساڵی 1906ـە لە شاری مەحمودیەی سەر بە پارێزگای بەحیرەی میسر. قۆناغەكانی خوێندنی بنەڕەتی و ئامادەیی هەر لەو شارەدا تەواوكردوە، كۆلێژی دارلعلومی بەشی زمانی عەرەبی لە ساڵی 1927 و لە تەمەنی 21 ساڵیدا تەواوكردوە.

حەسەن بەننا سەربە خێزانێكی دێهاتی لە چینی مامناوەند بووە، باوكی بە كوشتوكاڵەوە خەریكبووە لە گوندی شمشێرەی نزیك شاری ڕەشید ژیاون، باوكی ئیجازەی زانستی هەبووە و پێشنوێژی مزگەوت و لێكۆڵەری زانستی سوننە بووە و چەندین بابەتی دینی نوسیوە و قوتابی محەمەد عەبدە بووە، دایكی ناوی ئوم سەعد بووە، بە لاوی پیشەی سەعاتسازی بووە. دوو برای هەبوون بەناوەكانی (عبدلڕەحمان و جەمال) و خاوەنی هەشت منداڵە بەناوەكانی (وەفا، ئەحمەد، ئیستیشهاد، هالە، محەمەد، رەجائـ، سەنائـ، سەفائـ) لە لەتیفە حسێن ئەلسولی هاوسەری كە كچی بازرگانێكی میسر بوو.

لاوی:
حەسەن بەننا لای باوكی زانستە شەرعییەكان فێربووە، لە سەرەتاوە لە ژێر كاریگەریی بیری تەسەوفدابووە لە تەریقەتی حسافیه لە شاگرد و قوتابیانی شێخ عەبدولوەهابی حسافیە بوو. لە كاتی خوێندكاری زانكۆدا هاوبەشی كۆڕەكانی تەریقەتی (حسافییەی) سۆفییەتی دەكرد و هەروەها هاوبەشی كۆڕی زانایانی (ئەزهەر)یشی دەكرد كە ڕەشید ڕەزا سەرۆكیان بوو. بەبەردەوامیش سەردانی كتێبخانەی (سەلەفی)یەی دەكرد و كتێبەكانی سەلەفی دەخوێندەوە. لە منداڵیدا لە ژێر كاریگەری بیروڕاكانی ڕەشید ڕەزا و خوێنەرێكی زۆر جدی گۆڤاری (ئەلمەنار) بووە كە ڕەشید ڕەزا دەریكردوە. خوێندكارێكی زیرەك و بەتوانابووە پلەی یەكەمی زانكۆی بەدەستهێناوە، لە وڵاتیشدا پلەی پێنجەمبووە. حەسەن بەننا زۆر لە ژێر كاریگەریی كتێبی (ئیحیائـ علومددین)ی غەزالی و بیری سۆفیایەتیدا بووە. لە كۆتاییەكانی تەمەنیدا كەوتە ژێر كاریگەری بیری سەلەفییەوە. ئەم دوو بیرەشی بە دژی یەكتری نەدەبینیی وەكو خۆشی ئەمانە كۆدەكاتەوە و لە ئیخواندا دەلێت: (ئیخوان موسلمین بانگەوازێكی سەلەفییە، مەنهەجێكی سونییە، حەقیقەتێكی سۆفییە، پێكهاتەیەكی سیاسییە، بیرێكی كۆمەڵایەتییە.)

دوای تەواوكردنی كۆلێژ، حەسەن بەننا لە قوتابخانەیەكی سەرەتایی لە ئیسماعیلیە بووە بە مامۆستا و لە ساڵی 1932 وەك مامۆستا گوازتراوەتەوە بۆ قاهیرە و لەوێشەوە درێژەی بەكار و چالاكی بزوتنەوەكەی دا. دواتر بارەگاری سەرەكی ڕێكخراوەكەیانی لە ئیسماعیلییەوە گوازتەوە بۆ قاهیرە و هەر لە قاهیرەش تا ڕۆژی كوشتنەكەی مایەوە‌.

دامەزراندنی ئیخوان:
حەسەن بەننا لە ساڵی 1928ـدا لەگەڵ شەش كەس لە هاوڕێكانیدا لە شاری ئیسماعیلییە، كۆمەڵەی ئیخوان موسلیمین (برایانی موسڵمان)ـی دامەزراند، كە كۆمەڵەیەكی سیاسی ئیسلامی بوو. هاوڕێكانی پێكهاتبوون لە ( حافز عەبدلحەمید، ئەحمەد ئەلحەسری، فوئاد ئیبراهیم، عەبدلڕەحمان حەسبوڵڵا، ئیسماعیل عیز، زەكی مەغربی) هەمان ئەو كەسانە بوون كە پێشتر لە ڕێكخراوی (ئەنجومەنی لاوانی موسڵمان) پێكەوە كاریان دەكرد. پاشان كۆمەڵەكەیان گوازتەوە بۆ قاهیرەی پایتەخت، بیروڕاكانی لە جەنگی جیهانی دووەمدا بەشێوەیەكی بەربڵاو لە میسر، فەلەستین و ئوردن و سوریا بڵاوبویەوە.

كورتەی بیری كۆمەڵەی ئیخوان موسلمین لەسەر بنەمای ئەوە دامەزراوە كە ئایینی ئیسلام مەنهەج و ڕێبازێكی گشتگیر و تەواو و بێكەموكوڕییە، هەموو ڕەهەندەكانی ژیان دەگرێتەوە لە پەروەردەی تاك و خێزانەوە دەستپێدەكات تادەگاتە تەشكیل و پێكهێنان و ڕێكخستنی كاروباری كۆمەڵگا و حوكمڕانی و دامەزراندنی خەلافەت، بۆیە پێویستە ئەم كۆمەڵەیە كار بۆ ئەوەبكات كە ئاینی ئیسلام هەموو كایەكانی ژیان بگرێتەوە، لەگەڵیدا بەلاوەنانی هەموو بیرە باوەكانی ئەوسەردەمە كە گرنگترینیان بیری ناسیۆنالیستی عەرەبی و كۆمەنیستی بوو. حەسەن بەننا پێی وابوو دەبێت كۆمەڵگای ئیسلامی بگەڕێتەوە بۆ شوێنی خۆی كە ئیستیعمار هەڵیوەشاندبوویەوە و لەسەر مەنهەجی سەلەف بڕوات، بۆیە كاری بۆ گەڕانەوەی خەلافەتی ئیسلامی دەكرد.

چالاكییەكانی لە قاهیرە:
كاتێك كە لە ساڵی 1932ـدا بۆ وانە وتنەوە گوازترایەوە بۆ قاهیرە، حەسەن بەننا لەوێ دەستی بە كاروچالاكییە ئاینییە - سیاسییەكانی كردوە و پۆستەر و لافیتەیان بەسەر شەقامەكاندا هەڵدەواسی سەبارەت بە كۆمەڵەكەیان و خەڵكیان بۆلای خۆیان ڕادەكێشا، زۆرجاریش لە ئاهەنگی شەوانەدا لە چایخانە و شوێنە گشتییەكاندا وتاری پێشكەش دەكرد، تا وایلێهات دەنگی بزوتنەوەكەیان هەموو میسری گرتەوە.

حەسەن بەننا و ئیخوان موسلمین لەسەرەتاوە خۆیان وەكو پارتی سیاسی نەناساند و بەشداری هیچ چالاكییەكی سیاسییان نەدەكرد، بەڵام لە كۆتاییەكانی تەمەنیدا، دژی داگیركاری بەریتانیا كاریان دەكرد و هاوكاری حكومەتی دەكرد دژی حزبە نەیارەكانی ئەوسەردەمە و سیستەمی فرە حزبایەتی و بەتایبەتی حزبە كۆمەنیستەكان.

حەسەن بەننا لە ساڵی 1933ـدا گۆڤاری هەفتانەی ئیخوان موسلمینیشی دامەزراند لە قاهیرە، پاشان گۆڤاری هەفتانەی (ئەلنەزیر)ـی سیاسی دامەزراند و لەدوای مردنی ڕەشید ڕەزا لە 1939ـدا، بوو بە سەرپەرشتیاری گشتی گۆڤاری (المنار)ـیش. لە ساڵی 1947ـدا بەننا گۆڤارێكی مانگانەی بەناوی (الشهاب) بۆ لێكۆڵینەوەی پرسە ئیسلامییەكان دەركرد. لە 1941ـدا بە تەواوی وازی لە وانەوتنەوە هێنا و تەمەنی خۆی تەخانكرد بۆ كاری نوسین و ڕۆژنامەوانیی و بانگخوازی.
لە ساڵی 1948ـدا، حكومەتی ئەوكاتی میسر هەموو كار و چالاكییەكانی بزوتنەوەی ئیخوان موسلمینی ڕاگرت و گۆڤارەكەشیانی قەدەغە كرد. هەروەها لە 1953ـدا جەمال عەبدول ناسر بەتەواوی بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی كۆمەڵەی ئیخوان موسلمینی دەركرد.

بەرهەمەكانی:
حەسەن بەننا لە كاروانی ژیانیدا چەندین بەرهەم و نوسینی هەبووە. ژمارەیەك لەو نوسینانەی حەسەن بەننا ئەمانەی خوارەوەن: ( ریسالەتولتەعالیم‌، ریسالەتولعیباد، دەعوەتونا فی‌ تەورین جەدید، بەینەلئەمس‌ وەلیەوم‌، ئەلڕەسائیل‌ ئەلسەلاس، دەعوەتونا، ئیلا ئەیوشەیئین نەدعونناسە و نەحنوننور، ئەلئیخوان‌ ئەلموسلمون‌ تەحتە‌ رایەتولقورئان، موشكیلاتونا فی‌ زەوئـ ئەلنیزام، ئەلنیزامولئیسلامی، ئەلعەقائید، ئەلموناجات، ئەلمەئسورات، ئەحادیسولجومعە، ئەلدەعوە وەلداعیە، ئەلسەلام فیلئیسلام، هەل‌ نەحنو قەوم‌ عەمەلیون‌، ئەلمینهاج، ریسالەت عەقیدەتونا، ریسالەت ئەلموئتەمەرولخامیس، ئیلا ئیخوان‌ ئەلكەتائیب‌ و ریسالەت ئەلموئتەمەرولخامیس)

حەسەن بەننا و توندوتیژی:
حەسەن بەننا، شمشێری كرد بە دروشمی ئیخوان موسلیمین و لەسەر ئاڵای حزبەكە، وێنەی دوو شمشێری نەخشاند. ئەوەش بە واتای سەپاندنی حوكمی ئیسلام لە جیهاندا و روبەڕوبوونەوەی ئەوانەی دژی ئایینی ئیسلام دەوەستنەوە. جگە لەوەش، وشەیەكی ناو قورئانی كرد بە دروشمی حزبەكە، ئەویش وشەی (وأعدوا)ـە، كە وشەیەكی ئایەتێكە فەرمان بە مسوڵمان دەكات هێز و تۆقاندن دژی نەیارەكانی خوا و خۆیان بەكاربهێنن. تەنانەت نەیارانی ئیخوان موسلمین، پێیان وایە بەلای حەسەن بەننا و ئیخوانەوە، ئایین بریتییە لە كوشتن و كوشتار. بەتایبەت دوای ئەوەی (مستەفا مەشهور) پێنجەم رابەری ئیخوان موسلیمین، لە وانەیەكدا جەختیكردبووەوە لەوەی كە (إرهاب) یەكێكە لە وشەكانی قورئان و مسوڵمانان تەنها بە تیرۆر سەردەكەون و وتبوی: "نابێت بە تۆمەتباركردنمان بە تیرۆر، لەروی دەرونییەوە بڕوخێین، بەڵێ ئێمە تیرۆرستین".

كوشتنی بەننا: 
لە ساڵی 1948ـدا، حكومەت هەموو كار و چالاكییەكانی ئیخوان موسلمین قەدەغە دەكات، دوای ئەو بڕیارە مەحمود ئەحمەد نەقراشی سەرۆك وەزیران تیرۆر دەكرێت، سەرۆكایەتی نوێ پێكدەهێندرێت بە سەرۆكایەتی ئیبراهیم عەبدلهادی و ئیخوان تۆمەتبار دەكرێت بە تیرۆری سەرۆك وەزیران. دوای چەند مانگێك، لە شەقامی ڕەمسیس لە قاهیرە كە حەسەن بەننا بۆ كۆبوونەوە ڕۆشتبوو لەگەڵ هاوڕێكانی سەبارەت بە كاروچالاكییەكانیان، لە‌ شەوی 12ی فرایبەری 1949 دەستڕێژی گوللەی لێدەكرێت و پاشان بەهۆی سەختی برینەكەیەوە لە نەخۆشخانەی (قصر العینی) گیان لەدەستدەدات. هەرزوو لایەنگرانی حەسەن بەننا و ئیخوان موسلیمین لە زۆربەی دەزگاكانی ڕاگەیاندنی تایبەت بە ئیخوان، حكومەتیان تۆمەتبار كرد بە كوشتنەكەی.

ئیخوان موسلمین کێن و بۆچی دروست بوون؟

ئیخوان موسلمین لە لێكۆڵینەوەیەكدا