محەمەد خۆشناو
ئەگەر دەتەوێت ژیان بەئاسایی وەرگریت، هەمیشە لەگەڵ مێگەلدا بمینێوە، خۆت لەناو مێگەل لەبیر بكە و، شوانەكەت خۆش بووێت و، ڕیزی گەزەكانی سەگەكەی بگرە ..... نیتشە
كۆیلایەتی ئارەزوومەندانە یان هەڵبژێردراو «العبودیە المختارە» كتێبێكی هزرمەندی فەڕەنسی «ئیتان دولا بوسێ»یە كە لەسەدەی شازدەدا نووسیویەتی و، كاریگەری هەبووە لەسەر هەڵگیرسانی شۆڕشی گەورەی فەڕەنسا.
دولاسێ لەو كتیبەدا ڕەخنە لە تاكەكەس و گەل دەگرێت و، پێی وایە كە بوونەتە كۆیلەیەك كە خۆیان هەڵیانبژاردووە و پاشان بوونەتە مرۆڤی ساقامگیر، لەكن دولاسێ مرۆڤی سەقامگیر بایەخی بۆ سێ شت كورتدەكرێتەوە، ئایین و پاروەنان و تۆپی پێ.
ناوبراو پێی وایە كە ئەو هاوڵاتیە واتە هاوڵاتی سەقامگیر بەرگری لە ئایینەكەی ناكات تەنها ئەگەر خۆی تووشی ئازارێك بێت و، تووڕەیی بەرانبەر دەوڵەتیش دەردەبڕێت كە ڕێگەدەدات مەی و ئارەق بفرۆشێت بە بیانۆی ئەوە كە ئەمە دژی ئیرادەی خودایە، بۆ پاروەنانیش دانەر پێی وایە كە مرۆڤی سەقامگیر هەندە گوێی لە مافەكانی نیە، تەنها لەپیناوی پەروەردەكردنی منداڵەكانی كار دەكات تا گەورە دەبن و كچەكان بەشوو دەدات و ژن بۆ كوڕەكانی دەهینێت و كاریان پێدەكات و، بەخۆشی خەریكی خویندنەوەی كتێبی پیرۆز و چوونە ناو ماڵی خوا دەبێت، بۆ توپی پێش نووسەر پێی وایە كە هاوڵاتی سەقامگیر قەرەبووی ئەو شتانەی پێدەكاتەوە كە لێی بێبەش بووە، نوسەر لە كۆتایدا پێی وایە كە هاوڵاتی سەقامگیر بەربەستی ڕاستەقینەیە لەبەردەم هەموو پێشكەوتنێك.
بێگومان هاوڵاتی سەقامگیر لە ئەوروپا و وڵاتە پێشكەوتووەكان جیاوازە لەگەڵ هاوڵاتی سەقامگیر لە وڵاتە دواكەوتووەاكان كە لەزۆربەی جاردا هاوڵاتی سەقامگیر نیە، لە ئەوروپا تەواوی مافەكانیان پاریزراوە.
دوای پێنج سەدە لە دەرچوونی ئەم كتێبە، هەر دەڵێی ئەو هزرمەندە ئێستا باسی هاوڵاتیانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست دەكات، كە گەلانیان لەوبڕوایەدان كە دۆخەكەیان دۆخێكی ئاسایی و سروشتیە، چونكە بەهیلاكیەوە خەریكن بۆ گەڕان بەدوای پاروەنان پەیدا كردن و ڕێی وڕەسمی ئایینی هەیە و تۆپی پێش هەیە بۆ بەتاڵكردنەوەی تووڕەیی و قەرەبووكرنەوەی بێبەشبوون، لەو بڕوایەدام كە ئەگەر سەدام ئەو هەڵانەی نەكردبا و وڵاتەیەكگرتووەكانی ئەمەریكا نەبا هاتا ژیانمان مابوو چاومان بەو ڕۆژەی ئێستا نەدەكەوت، چونكە لەكن گەلانی عیراق بڕوایەك هەبوو كە ئەوان ناتوانن دۆخەكە بگۆڕن و، گەلانی عێراق چووبونە ناو حاڵەتی كۆیلایەتی ئارەزوومەندانە، تەبعەن هەندێك لەو وڵاتانەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست هەن نەك هەر تەنیا هاوڵاتی سەقامگیر نیە، بەڵكو لە فاتورەی سیاسی و هەر فاتورەیەكی تر هەڵدێت و دەبێت خۆی بیدەنگ بكات ئەگینا كارەكەی و ژیانی لێدەسێنرێتەوە.
ئێستا شۆڕش و پێشكەوتنی تەكنۆلۆژیا لە جیهان ڕوودەدن، لەگەڵ پێشكەوتنی خێرای جیهانی ڕۆبۆت و زیرەكی دەستكرد كەچی زۆربەی گەلی ئێمە بەدوای پاروەنان دەگەڕێت، بایەخدانی گەلانی نووستوو لەسەر كێشەكانی بڕوا و عەقیدە و تۆپی پێ و سەیركردنی زنجیرە درامای هیچوپووچ كە ئەمە ڕژێمەكان پێی بەختەوەر دەبن كە وایانلێدەكەن كە زیاتر بایەخ بەو شتە تافیهانە بدەن و، وایان لێدێت كە لە كۆتایی ڕۆژەكەدا، بەهۆی گەڕان بەدوای دەستەبەركردن پارووەنان و ماڵ و ناو ماڵ و بەوپەڕی ماندوبوونەوە بگەڕێنەوە، پاشان دوعاكردن.
«لی كوان یو» بەكەمتر لە پەنجا ساڵ سەنگاپورا كە پێی دەگوترا چڵپاوی پێشوولەی كردە یەكێك لە وڵاتە دەوڵەمەندە پێشكەوتووەكانی جیهان، هۆكارێك بوو كە وایكرد ئەم وڵاتە وایلێبێت ئەویش «تەعلیم»، كەچی وەرە سەیری تەعلیمی ئێمە بكە بزانە چ كارەساتە؟!