دوڕیان – تایبەت
ناو:- بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی
كورتكراوەی ناو:- برا
دامەزراندن و ماوەی كاركردن:- 1992- 1999
ئەمینداری گشتی:- سدیق عەبدولعەزیز
رێكار و رێباز:- سوننە و جەماعەت
ئاراستەی كاركردن:- سەلەفیی جیهادی
دروشم:- "أن أقیموا الدین ولا تتفرقوا فیه"
پابەندبوون، كرانەوە، گەشەپێدان، داهێنان
مارش:- كورتەیەك لە مارشی بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی (برا) :-
"بێن لێرەوە لەم خاكەوە
بەیداخی یەكتاپەرستی بەرزكەینەوە
حوكمی ئیسلام بۆ گشت جیهان بێنینەوە".
راگەیاندن:- رۆژنامەی راپەڕین، گۆڤاری هەڵوێست، گۆڤاری برا، گۆڤاری پەیامی خوشكان، بڵاوكراوەی پێنوس.
پەیكەر و پێكهاتەی حیزبی بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی:-
*ئەمینداری گشتی
*جێگری ئەمیندار
*مەكتەبی سیاسی
*ئەنجومەنی شورا (سەركردایەتی)
*ئەنجومەنی ئیستیشاری
*نووسینگەی رێكخستن
*نووسینگەی راگەیاندن
*نووسینگەی سەربازی
*نووسینگەی پەیوەندییەكان
*نووسینگەی فەتوا و دیراساتی شەرعی
رێكخراوە پیشەیی و بانگخوازییەكانی سەر بە بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی
*یەكێتی رۆشنبیرانی مسوڵمانی كورد (یەرموك)
*یەكێتی ئافرەتانی مسوڵمانی كورد
*یەكێتی قوتابیانی مسوڵمانی كورد
*كۆمەڵەی سەلامەی خێرخوازی
كۆنگرەكانی بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی:-
بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی لە تەمەنی كاركردنی خۆیدا دوو كۆنگرەی سازداوە، ئەوانیش بریتین لە:-
*كۆنگرەی یەكەم لە 24-2-1996 بە بەشداری 270 ئەندام و بە دروشمی (پابەندبوون، داهێنان، گەشەپێدان، كرانەوە) سازدراوە.
*كۆنگرەی دووەمی بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامیی كوردستان لە 10-10-1998 سازدراوە.
چۆنیەتی دامەزراندن
بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی، لە ئەنجامی ئەو ناكۆكییەوە دروستبوو، كە دوای راپەڕینی بەهاری ساڵی 1991ـی باشوری كوردستان، لە نێوان هەردوو باڵەكەی ئیخوان موسلیمین لە كوردستاندا سەریهەڵدا، ئەوانیش بریتی بوون لە باڵی یەكەم بە رابەرایەتی (سەڵاحەدین محەمەد بەهائەدین) و باڵی دووەمی ئیخوانییەكان بە رێبەرایەتی (سدیق عەبدولعەزیز) كە سەرئەنجام، باڵی یەكەم ئیخوانی لە باشوری كوردستاندا خستە ژێر ركێفی خۆیەوە و لە ساڵی 1994ـدا (یەكگرتوی ئیسلامی)ـی دامەزراند. باڵەكەی تریش لە 22-11-1992ـدا (بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی لە كوردستان)ـی دامەزراند بە رابەرایەتی (سدیق عەبدولعەزیز). بەڵام دوای دوو ساڵ لە دامەزراندنی حزبەكە، سەركردەكانی پاشگری (لە كوردستان)ـیان لە ناوەكەی لابرد و ناوی حزبەكە بوو بە (بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی). سەبارەت بە پاساوەكانی لابردنی پاشگری (لە كوردستان) لە ناوی بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی، گۆڤاری (هەڵوێست)ـی زمانحاڵی ئەوكاتی بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی نوسیویەتی: "1- ناو پیرۆز نییە. 2- گیرۆدەبوونی زۆر كەس بە بیری نەتەوایەتی حاڵەتێكی شكستخواردوویی و تێكشكاویی تێدا دروستكردووە. 3- ترسی سیاسیی گەورە لە وڵاتە دراوسێكان كە هیچ پاساوێكی نییە".
شوناسی بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی
بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی، رێكخراوێكی ئیخوانییە و لە هەناوی ئیخوان موسلیمینەوە هاتوەتە دەرەوە، بەڵام بە رەنگڕێژی و مۆدێلێكی سەلەفی جیهادی. تەنانەت دوای راگەیاندنی دامەزراندنی ئەو حزبە بە ماوەیەك، سەركردەكانی سوور بوون لەسەر ئەوەی رەوتی ئیخوان رەتبكەنەوە و تەنانەت دژایەتی بكەن. لە بەرامبەریشدا برەو بە بیری سەلەفی جیهادی بدەن و سەلەفیەت، لە فیكر، تێڕوانین، دونیابینی و هەڵوێستی حزبەكە و سەركردە و كادر و ئەندامەكانیدا رەنگبداتەوە. یەكێك لە دروشمەكانی بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی، (كرانەوە)ـیە، ئەمەش لەكاتێكدا كە حزبەكە رەوتێكی سەلەفییە و لە ماوەی بوون و كاركردنیدا، هەمیشە خەتیكردوەتەوە لە گرنگیی پەیوەستبوون بە "پێشینی چاك" و "رۆشنی و ئاشكرایی عەقیدە و بیروباوەڕی ئیسلامی كە بریتییە لە عەقیدەی سەلەفی ساڵح" وەك لە بەیاننامەی راگەیاندنی حزبەكەدا هاتووە.
چاودێرانی گروپ و بزاوتە ئیسلامییەكان، هۆكاری زاڵبوونی بیری سەلەفییەتی جیهادی بەسەر بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی (برا)ـدا، دەگەڕێننەوە بۆ چەند خاڵێك، سەرەكیترینیان ئەو پشتگوێخستنەی (سدیق عەبدولعەزیز) بوو لەلایەن ئیخوان موسلیمینەوە، بە تایبەت لە سەروبەندی ئەو ناكۆكییانەی نێوان ناوبراو و (سەڵاحەدین محەمەد بەهائەدین) ئەمینداری یەكگرتوی ئیسلامیدا، بەر لەوەی هەردووكیان حزبەكانیان (بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی) و (یەكگرتوی ئیسلامی) دابمەزرێنن، بە جۆرێك، كە ئیخوان موسلیمین و رێكخراوی نێودەوڵەتی ئیخوان و سەرانی ئیخوان موسلیمین لە عیراقدا، پشتیوانیی سەڵاحەدین محەمەد بەهائەدین ئەمینداری گشتیی یەكگرتووی ئسلامییان كردووە و پشتیان لە سدیق عەبدولعەزیز كردبوو. بەگوێرەی بەڵگەنامەكانی ئەو سەردەمە، لە چەندین كۆبوونەوە و دیداری نێوان نوێنەرانی هەردوو باڵەكەی ئیخوان لە كوردستان و كاربەدەستانی ئیخوان موسلیمین و سەركردەكانی ئیخوانی عیراقدا، بە ئاشكرا زیاتر پشتیوانی لە سەڵاحەدین بەهائەدین كراوە، لە بەرامبەردا سدیق عەبدولعەزیز دووچاری نائومێدبوون لە ئیخوان بووە و بیری لە دامەزراندنی رەوتێكی تایبەت بەخۆی كردووەتەوە.
هۆیەكی تری گرتنەبەری ئەو رێڕەوە جیهادییە، دەگەڕێتەوە بۆ لایەنی كۆمەڵایەتی و ژینگەی خێزانی (سدیق عەبدولعەزیز) رابەری گشتیی بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی، ئەوەش بەوپێیەی كە ناوبراو كوڕی شێخ عەبدولعەزیز و برای مەلا عوسمان دامەزرێنەر و یەكەم رابەری گشتیی بزووتنەوەی ئیسلامی بوو، كە هەموو ئەوانەش، هۆكاربوون بۆ ئەوەی سدیق عەبدولعەزیز زیاتر لەژێر كاریگەری فیكری جیهادیدا بێت و ئەوەش لە كاری سیاسی ناوبراو و دامەزراندنی حزبەكەیدا (بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی) رەنگی دابووەوە.
بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی و جیهاد
وەك پێشتر باسكرا، بەوپێیەی (بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی) گروپێكی سەلەفیی جیهادی بوو، گرنگییەكی زۆری بە كایەی جیهاد داوە. لە تێڕوانینی بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامیدا، نەبوونی هێز و دەسەڵات لای مسوڵمانان، هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ وازهێنان لە جیهاد، بۆیە دەبێت لەرێگەی جیهادەوە مسوڵمانان ببن بە خاوەنی هێز و دەسەڵات و سەر و ماڵ و هەموو شتێك لەپێناو جیهاددا ببەخشن. تەنانەت لە كۆنگرەی یەكەمی حزبەكەدا كە لە كۆتایی مانگی شوباتی ساڵی 1996ـدا سازدرابوو، جیهاد تەوەرێكی سەرەكی و گرنگ بووە و بە چەند خاڵێك، (برا) جەختیكردوەتەوە لە "گرنگیدان بە خۆئامادەكردن و بەهێزكردنی رۆحی جیهادی" لە رێگەی:-
"*رواندنی فیكری جیهادی لە دەروونی ئەنداماندا.
*بە ئاگاهێنانەوەی جەماوەر لە فیكری جیهادی.
*تێگەیشتن لە حوكمی جیهاد و گەورەیی و پلە و پایەی.
*پێگەیاندنی موجاهیدی ناوازە بە تێگەیشتنەوە."
بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی و خیلافەت
سەبارەت بە دامەزراندنی خیلافەتی ئیسلامی و بەرپاكردنی حوكمی خیلافەتی ئیسلامی، بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی پێی وابوو كە لە قۆناغی دەسەڵاتدارێتی ستەمكارانەدا دەژی، كۆتاییهێنان بەو قۆناغەش، لەڕێگەی دامەزراندنی خیلافەتی ئیسلامییەوە دەبێت.
لە روانگەی بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامییەوە، سەرەتای قۆناغی دامەزراندنی خیلافەتی ئیسلامی، لەڕێگەی دامەزراندنی دەوڵەتی ئیسلامییەوە دەبێت لە ناوچە جیاوازەكاندا، تا دواتر ئەو دەوڵەتانە یەكبگرن و خیلافەتی ئیسلامیی سەرتاسەری پێكبهێنن. بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی بڕوای تەواوی هەبووە بەوەی كە خیلافەتی ئیسلامی، تاكە سیستمی سیاسییە و دەبێت سەرجەم گەلانی جیهان لە سایەیدا بژین و ملكەچی ببن.
دارایی بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی:-
بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی، جگە لە كۆمەكی ئەندام و لایەنگران، لە سەرچاوەی دەرەكییەوە پشتیوانی دارایی كراوە، لەوانە وڵاتانی كەنداوی عەرەبی، بە تایبەت دوای دامەزراندنی كۆمەڵەی سەلامەی خێرخوازی لەلایەن بزووتنەوەكەوە. بەپێی گوتەی (ئەیوب نیعمەت) یەكێك لە سەركردەكانی بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی، لەكاتی سەردانی شاندێكی بزووتنەوەكە بۆ دەرەوەی كوردستان و بیروڕاگۆڕینەوە لەگەڵ چەند كەسایەتییەك، بیرۆكەی دامەزراندنی رێكخراو یاخود كۆمەڵەیەكی لەوجۆرە هاتووەتە ئاراوە، چونكە لەم رێگەیەوە دەیانتوانی "هاوكاری و كۆمەكی زۆر لەلایەن كەسایەتی و رێكخراوە خێرخوازییە ئیسلامییەكانی وڵاتانی كەنداوی عەرەبی مسۆگەر بكەن". هۆكاری ئەو هەنگاوەی بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی بۆ دامەرزاندنی كۆمەڵەی سەلامەی خێرخوازی لە ساڵی 1996ـدا، گەڕاوەتەوە بۆ ئەوەی كە یەكگرتووی ئیسلامی پێشتر هەمان رێوشوێنی گرتبووەبەر و توانیبووی لەو رێگەیەوە كۆمەكی دارایی زۆر بەدەستبخات. ئەو كۆمەكە داراییانەی وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامییش، یارمەتیدەرێكی باش و كاریگەری ئەو دوو حزبە ئیسلامییەی باشوری كوردستان بوون، لە راپەڕاندنی كارەكانیاندا و فراوانكردنی بنكەی جەماوەری خۆیاندا.
یەكگرتنی هەردوو بزووتنەوەی ئیسلامی (باسك) و راپەڕین (برا)
بزووتنەوەی یەكبوونی ئیسلامی كوردستان، لە 20ی ئابی 1999 لە دەرئەنجامی گفتوگۆی چەند ساڵەی نێوان سەركردەكانی "بزووتنەوەی ئیسلامیی كوردستان" و "بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامیی كوردستان" دروست دەبێت.
بە بڕوای چاودێرانی گرووپە ئیسلامییەكان و ئەو كتێب و بڵاوكراوانەی سەبارەت بە كاری رەوتە ئیسلامییەكانی باشوری كوردستان نوسراون، بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی، لە ماوەی كاركردنیدا، كاریگەرییەكی ئەوتۆی لەسەر گۆڕەپانی سیاسیی هەرێمی كوردستان بەجێنەهێشتووە، تەنانەت ئەوەندەی كۆبوونەوەی چەند كەسایەتییەكی ئیسلامی بووە، لە چواردەوری یەكتری و لە شێوەی ئەنجوومەنێكی خێڵەكی، نیو هێندە حیزبی سیاسی نەبووە.
ئەوكات بۆچونێك هەبووە كە (یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان" نوێنەرایەتی رەوتی ئیخوان لە كوردستاندا دەكات، لەبەرامبەریشدا، بزووتنەوەی ئیسلامی لە كوردستان (باسك) رەوتێكی سەلەفی جیهادی بووە و خاوەن هێزی چەكداری جیهادی بووە، ئایا پێگەی بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی (برا) لەو نێوەندەدا چی بووە؟ پرسیارێك كە وای لە سەرانی (برا) كردبوو بیر لە نزیكبوونەوە لە (باسك) بكەنەوە.
هەر لەو ماوەیەدا، بۆچوونێك لەنێوان سەركردەكانی بزووتنەوەی ئیسلامیی كوردستان و بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی دا دروستبووە بەوەی كە یەكەمیان خاوەن هێزی چەكداری تۆكمە بووە، لایەنی دووەمیش رەوتێكی سیاسی، بۆیە تێكەڵكردنی هەردوو رەوتەكە و كاری پێكەوەییان، دەكرێت ببێتە فاكتەری بەهێزبوونی رەوتی سەلەفی جیهادی لە كوردستاندا.
بۆیە دوای زنجیرەیەكی درێژخایەن لە كۆبوونەوە و دانوستاندن و وتووێژی نێوان هەردوولادا، سەرئەنجام لە هاوینی ساڵی 1999ـدا، هەریەك لە بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی و بزووتنەوەی ئیسلامی لەژێر ناوی "بزووتنەوەی یەكبوونی ئیسلامی لە كوردستان/عیراق"ـدا یەكیانگرت و رەوتە نوێیەكە لە هەردوو گۆڕەپانی سیاسی و میدیایی كوردستاندا بە "یەكبوون" ناوبانگی بڵاوبووەوە. بەڵام حزبە نوێیەكەش زۆری نەخایاند دووچاری پەرتبوون و هەڵوەشاندنەوە بووەوە، بە جۆرێك كە بەهۆی ناكۆكییە ناوخۆییەكان لەسەر میراتی رابەر، بزووتنەوەی یەكبوونی ئیسلامی دووچاری لێكترازانێكی قووڵ دەبێتەوە، چەندین حیزب و گرووپی ئیسلامی لە جەستەی بزووتنەوەی یەكبووندا جیادەبنەوە، وەك كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان، جوندولئیسلام و بزووتنەوەی ئیسلامی.
تێبینی/ ئەم بابەتە نوێدەكرێتەوە و زانیاری تری بۆ زیاد دەكرێت.
سەرچاوەكان:-
*كتێبی/ (بزووتنەوەی راپەڕینی ئیسلامی)، نوسینی:- ئیدریس سیوەیلی.
*كتێبی/ كتێبی (ئیسلامی سیاسی لە گوتاری توندڕەویەوە بۆ خەونی خەلافەت)، نوسینی:- شاخەوان برایم عەبدوڵڵا.
*رۆژنامە و گۆڤار و ماڵپەڕە هەواڵی و هزرییەكانی كوردستانی و عەرەبی.