ناو: بزاڤی نور (ڕەوتی خزمەت)
ئەم پارتە لەلایەن سەعید نورسی دامەزراوە كەئێستا بووە بەڕەوتی خزمەت
ئەمینداری گشتی: فەتحوڵڵا گیولەن

بزاڤی نور

ڕەوتێكی تر كەزۆر لەجیهانی ئیسلامیدا بڵاونەبوەتەوەو هێشتا برەوی نەسەندوە لە توركیادا نەبێت، ئەویش بریتییە لەبزوتنەوەی (نور) یان جەماعەتی خزمەت لەتوركیا.

ئەم ڕەوتە ڕەنگە هەمیشە بەدوای ڕۆحانییەتی ئیسلامدا بگەڕێن و ڕەوتێكە تەصەوف و خوێندنەوەی عیرفانییانە زاڵە بەسەر خیتابەكانیاندا، زیاتر خوێندنەوەیەكی ئیمانی و سەردەمییانە بۆ ئیسلام دەكەن و سەرچاوەی مەعریفی و ڕێكخراوەییشیان لە (پەیامەكانی نور)ی (سعید نورجی یان سعید نورسی 1876- 1960)ەوە هەڵدەقوڵێت و ڕەنگە ئەم ڕەوتە زیاتر هاوشێوەی ڕۆحانییەتی مەسیحییەكان بن.

دامەزرێنەری ئەم بزاڤەش (سعید نورسی)ە كەوتەیەكی بەناوبانگی هەیە سەبارەت بە سیاسەت و دەڵێت: (اعوذ بالله من الشیطان و من السیاسە) واتە پەنا دەگرم بەخوا لە شەیتان و لەسیاسەت، ئەمەش مانای ئەوەیە كەشەیتان و سیاسەتی خستۆتە یەك ئاستەوە كەدەبێت موسوڵمان خۆیانی لێ بەدور بگرن، بەڵام ئایا ئەم وتەیەی بەڕەهایی وتوە یان تەنها بۆ بارودۆخێكی دیاریكراو؟، بەشێوەیەكی تر تا چەند مەسەلەی حوكمی ئیسلامی و پیادەكردنی شەریعەت لەئەدەبیاتی ئەم بزاڤەدا بونی هەیە؟ بەڵام ئەوەی كەدەبینرێت و هەستی پێدەكرێت ئەوەیە كەئیسلامی كۆمەڵایەتی لەم بزاڤەدا باڵادەستە بەسەر ئیسلامی سیاسی تیایدا، هەروەها بانگەشەی ئەوە دەكەن كەئەوەندەی دەیانەوێت بەنواندن ئیسلام بڵاوبكەنەوە ئەوەندە نایانەوێت كە بەقسەو وتار ئەنجامی بدەن، وا دەردەكەون، ئەوەندەی دەیانەوێت وەك كۆمەڵەیەكی فشار كار بكەن ئەوەندە نایانەوێت دەسەڵات بگرنە دەست.

نورسی وەك زانایەكی ئاینی دوچاری ئازارێكی نەفسی قوڵ بویەوە كاتێك ئیسلامی لە ئیمپراتۆرییەتێكەوە دەبینی وردە وردە هەرەس دێنێت و دەتوێتەوەو دواتر لەماوەیەكی كورتدا لەهەناوی ئەم ئیمپراتۆرییەتە ئیسلامییە گەورەیەوە دەوڵەتێكی بچوكی دژە ئیسلامی لەدایك دەبێت، هەر بۆیە ژیانی نورسی وەك خۆشی باسی كردوە دابەشی دەكات و لەدو قۆناغ پێك دێت: سەعیدی كۆن كە بەشداریەكی كارای سیاسی هەبوەو بەشداری جیهادی كردوە بۆ دەوڵەتی عوسمانی، هەروەها قۆناغی سەعیدی نوێ كەدوركەوتۆتەوە لە سیاسەت.

نورسی هەر لەسەرەتای لاویەتییەوە بەكاری سیاسییەوە خەریك بوە تا كۆتایی هاتنی ئەو قۆناغەی كەخۆی پێی دەڵێت قۆناغی سەعیدی كۆن، هەر بۆیە لەبارەی خۆیەوە دەڵێت: سەعیدی كۆن نزیكەی 10 ساڵ تێكەڵ بەسیاسەت بو، بەو هیوایەی لەو ڕێگەیەوە خزمەتی ئاین و زانست بكات و لێوەی گێڕڕاوەتەوە كە لەسەرەتای قۆناغی سەعیدی نوێوە وازی لە سیاسەت هێناوە واتە لەساڵی 1926 كاتێك بۆ شاری بارلا دورخرایەوەو كاتێك پرسیاری لێكرا بۆچی گرنگی بەبارودۆخی سیاسی نادەیت؟ لەوەڵامدا وتویەتی: ئەوە خزمەتكردنی قورئانی پیرۆزە كە بەتوندی ڕێگریم لێ دەكات لەجیهانی سیاسەت، تەنانەت بەدوریشی گرتوم و بیریشی لێناكەمەوە، لەبەرئەوە وتومە پەنا دەگرم بەخوا لەشەیتان و سیاسەت تا پارێزگاری لەڕوناكی قورئان بكەم و بەهەردو دەست، دەستم گرتوە بەو ڕوناكیەوەو چەكوشی سیاسەتم وەلاوە ناوە.

ئەگەر شوێن پێی ژیانی نورسی هەڵگرین، ئەوا بەڕونی ئەوە بەدی دەكەین كەتێڕوانین و بۆچونەكانی بەپێی بارودۆخی سیاسی گۆڕاوە، سەرەتا كاتێك بارودۆخەكە لەباربوە كەسێك بوە داوای گەڕانەوەی خەلافەت و داوای چاكسازی كردوە لەناو خەلافەتدا، بەڵام كەژیانی سیاسی لەتوركیا گۆڕاو ڕێگە بەچالاكی سیاسی و فرەیی نەدرا بەتایبەتی بەئیسلامییەكان، ئەویش هەر لەسەرەتای دروستبونی دەوڵەتی توركیای نوێ لەسەر دەستی كەمال ئەتاتورك و پەیڕەوكردنی حوكمی تاك حزبی (پارتی گەلی كۆماری) لەتوركیا، ئەم بارودۆخە پاڵی بە نورسییەوە ناوە كەڕێبازێكی تر بگرێتە بەر بۆ درێژەدان بەقەناعەت و بۆچونەكانی، هەر بۆ نمونە لەسەرەتای ژیانی سیاسیدا بڕوای بە یەكێتی ئیسلامی هەبوە.

نورسی كاریگەر بوە بەبیر و بۆچونەكانی جەمالەدینی ئەفغانی و محەمەد عەبدەو پشتگیریكردوەو بانگەشەشی بۆ كردوە، وەك خۆی دەڵێت: بەم شێوەیە من یەكێكم لە ئەندامانی ئەم یەكێتییەو لەوانەم كەهەوڵ دەدەن بۆ بەرزكردنەوەی ئاڵاكەی و ناوەكەی، لەو بوارەدا بەیعەتم بەسوڵتان سەلیم داو بۆچونەكەیم قبوڵكرد سەبارەت بەیەكێتی ئیسلامی، پێشینانم لەم مەسەلەیەدا بریتین لەشێخ جەمالەدینی ئەفغانی و موفتی میسر محەمەد عەبدە، بەڵام بەحوكمی ئەوەی قۆناغی دوەمی نورسی قۆناغێكی درێژخایەنتر بو و كاریگەرییەكی زیاتری نیشاندا لەسەر فراوان بونی بزوتنەوەكەو هەروەها لەسەر ئەندامان و لایەنگرانی بزوتنەوەكە، هەروەها  نورسی خۆشی لەكاتی ئەم قۆناغەدا وەفاتی كرد واتە بەر لەوەی جارێكی تر هەڵكشانی فكری ئیسلامی سیاسی لەتوركیا ببینێتەوە لەسەر دەستی ئەربەكان و قوتابییەكانی، بۆیە كاریگەری ئەم قۆناغە بەسەر بزوتنەوەكەیانەوە ئەوەندە بەزەقی هەستی پێدەكرێت تا ئەو ڕادەیەی كەئەم بزوتنەوەیە تێكەڵ بەسیاسەت نابن و قۆناغی دوەم لەژیانی نورسی بوە بەقوتابخانەیەك و بوە بە ئەسڵێك لەژیانی بزوتنەوەكەدا.

هەرچەندە ڕەجەب تەیب ئەردۆگان كەزۆر لێیان نزیكە ڕایەكی تری هەیە، ئەگەرچی هاوپەیمانێتییەكی نزیكیان هەبو لەگەڵ كۆمەڵەی (نور)داو ئەوان بەقورسی لەهەڵبژاردنی یەكەمدا پشتگیریانكرد، بەڵام ئەم هاوپەیمانێتییە زۆری نەخایاندو بون بەدو دوژمنی سەرسەختی یەك (ئەمەش ئەو گریمانەیە دەسەلمێنێت كەگروپە ئیسلامییەكان یەكتریان پێقبوڵ ناكرێت و هەمیشە گروپی باڵا دەست گروپەكانی تر لەناو دەبات یان بچوكیان دەكاتەوە)، ئەردۆگان ڕایەكی تر لەسەر ئەم بزاڤە دەڵێت بەوەی ڕۆڵی دەوڵەتی تەریب و دەوڵەتی قوڵ دەبینن و دەوڵەتن لەناو دەوڵەتداو دەیانەوێت لەپشتی پەردەوە حوكم بكەن.

تەنانەت كار گەیشتوەتە ئەو ئاستەی كەئەندامانیان دەستگیر بكات و دەزگاكانی پەروەردە و فێركردن و ڕاگەیاندنەكانیان دابخات لەناوەوەو دەرەوەی توركیاش، بەهەمو تواناشییەوە هەوڵدەدات ڕابەرەكەیان (فەتحوڵڵا گیولەن) كەڕابەری فراوانترین تەوژمی ناو ئەو بزوتنەوەیەیە كە بە (بزوتنەوەی خزمەت) ناسراوە لەئەمریكاوە بهێنێتەوەو دەستگیری بكات و داگایی بكات بەتۆمەتێكی ترسناك كەئەویش تۆمەتی تیرۆرە بەتایبەتی دوابەدوای هەوڵی كودەتا سەرنەكەوتوەكەی توركیا لەمانگی تەموزی 2016.

ئەم بزاڤە لەڕێگەی دەزگاكانیان لەبواری پەروەردەو فێركردن ڕۆچونەتە ناو زۆربەی كۆمەڵگەكانی جیهانی ئیسلامی، بەڵام ئەفكارەكان و بەرنامەكانیان هێشتا شۆڕ نەبوەتەوە بۆ ناو خەڵكی لەناو توركیادا نەبێت، بەپێچەوانەی (اخوان مسلمین)ەوە، ئەم ڕەوتە ئەگەر ئامانجی سیاسی شاراوەیان هەبێت وەك ئەوەی (ئەردۆگان) پێناسەیان دەكات، كەواتە هەمان بۆچونی ڕەوتی دوەمیان هەیە واتە گۆڕانكاری لەكۆمەڵداو پاشان لەلوتكەی دەسەڵاتیشدا، ئەگەر ئامانجی سیاسیشیان نەبێت ئەوا ڕەوتی سێهەم پێكدەهێنن و لە دوركەوتنەوەیان لەكاری سیاسی و حوكمداری وەك سۆفییەكان و جەماعەتی تەبلیغ  لە پاكستان و هەندێ لەسەلەفییەكان بیر دەكەنەوە.