توانا ئەكرەم

لەپەراوێزی دەستگیركردنی چەند تیرۆریستێكی كورد، كە تەواوی ئەوانە لە هاموشۆی مزگەوتەكان‌و لە ژینگەی مزگەوتەكانی كوردستانەوە پەروەردە ببوون، دەگەینە راستییەك كە لە مەیدانی هۆشیاری پەروەردەیی‌و خەمخۆریی حكومەتی هەرێم بۆ وەستاندنی ئەو بێسەرو بەرییەی لەكەڵك وەرگرتن لە ئیسلام، ئیسلامییەكان دەستیان داوەتێ‌ هیچ هونەرێكی زانستی‌و هۆشیارییەكی پەروەردەیی‌و خەمخۆرییەكی جدی دەستی بۆنەبراوە. دەگەینە ئەو ئاكامەی كە هەرێمی كوردستان ژینگەیەكی بازی بۆ ئەتوارە نامۆكان‌و ئەجێندا دەرەكییەكان رەخساندووەو بێئاگاییەكی بەرین رووی لە نەوەی نوێ‌‌و بیری رەسەنی ئیسلامەتی كۆمەڵگەی كوردی كردووە. 

دیارە یەكێك لەو بیرۆكە ترسناكەی كە مەكری ئیسلامییەكان لە تێگەیشتنی مەدا چاندوویانە بریتییە لە بیرۆكەی جیاكردنەوەی ئیسلامییە سیاسییەكان‌و زەقكردنەوەی جیاوازییەكانی نێوانیان‌و پۆلێنكردنیان بۆ ئیسلامی میانەڕەوو توندڕەوو رادیكاڵ. زەقترین هەڵە كە چەواشەی بیرو هزری بەرامبەری پێكراوە بریتییە لەو تێگەیشتنە سەقەتە. هاوكات بێئاگابوونمان لە تۆرەمەو ریشەی ئیخوان بەگشتی‌و ئیسلامی سیاسیی لەو نێوەندەدا دیسانەوە بیانویەكی تری داوەتە دەست ئیسلامییەكان تا شوێن پێی خۆیان لە كەشی ئارام‌و ئامینی كوردستاندا بكەنەوە. 

خاڵی گرنگ لەم نوسینەدا ئاوڕدانەوەی خێرایە لە سەرەداوەكانی سەرهەڵدانی توندڕەوی لە مێژووی ئەو هێزانەدا كە خۆیان لە بەرگی توندڕەویدا نومایان كردووە. بەتایبەتی گەڕان بۆ سەرەداوەكانی توندڕەوی لە ئیخوانەوە مرۆڤ توشی شۆك دەكات‌و پێمان دەڵێت كە ئیخوانی مێشكی لاوانی كورد بریتی نییە لەو ئیخوانەی كە بە ئیسلامێكی سادەو سانا وێناكراوە، بەڵكو ئیخوان بریتییە لەهێزێك، كە هەم رەگی عروبەی تێدا زیندووەو هەم رەگی توندڕەوی بەئاسانی گەمەی پێكراوەو بارهێنراوەو لەدنیای ئیسلامیدا چێندراوەو سەوز بووە.

 

گەر بەوردی سەرگوزشتەی سیمبوڵەكانی نێو ئیخوان بخوێنینەوە ئیدی تێدەگەین كە ئەوان داهێنەری چ تارماییەكی تاریكن لە مێژووی كۆمەڵگە موسڵمانەكاندا، تێدەگەین كە ئەوان داهێنەری سوتاندنی مرۆڤی نەیاری خۆیان‌و داهێنەری ئەفسانەی خۆتەقاندنەوەو بڕینەوەی بەرامبەرن. گەر نموونەی یەحیا عەیاشی سەركردەی دیاری نێو كەتیبەكانی عیزەدین قەسام بهێنینەوە تێدەگەین كە لە ئیخوانەوە چ رەهەندێكی تاریكی مێژووی هەزار ساڵی رابردووی ئیسلام زیندوو كراوەتەوە كە بریتییە لە كاری خۆتەقاندنەوەو ئینتیحاریی. ئیخوان‌و ئێستای ئیسلامییەكان بە شیكردنەوەی وردی حوكم‌و ئەقوالی نێو مەزهەبەكان‌و بە خوێندنەوەی سەقەتی سیرەی پێغەمبەری ئیسلام كەڵكی تەواویان لە كارە توندوتیژەكانی خۆیان وەرگرتووە. 

 

یەحیا عەیاش لە نەوەدەكانەوە پاش ئەوەی وەك لاوێك بە رۆچوونی لەحفزی قورئان‌و هاتوچۆی مزگەوتەكانەوە گەیشتە بڕوایەك كە چالاكی ئینتیحاری لە ئیسلامدا زیندو رابگرێت. ئەو توانی مۆدیلی خۆكوشتن‌و تەڕو وشك سوتاندن پێكەوە زیندوو بكاتەوە. ئیدی كێ هەیە نكوڵی لەو راستییە بكات كە بۆ هەوەڵجار لە نێو رێكخستنە ئیسلامییە سیاسییەكاندا ئەوە یەحیا عەیاش بوو كە كردەوەی ئینتیحاری‌و عبوە ناسیفەو تەقینەوەی نێو قەرەباڵخییەكانی زیندووكردەوە. 

خاڵی گرنگ لێرەدا ئەوەیە كە ئیسلامییە سیاسییەكان سەرچاوە كار كردن‌و باوەڕیان بریتییە لە سیرەی پێغەمبەرو قورئان‌و ئەحكامی پێشەوای نێو مەزهەبەكان. لەهەموو ئەوانەدا كە ئیسلامییەكان پێوەی پابەندن سەرەداوی ژەهراوی‌و توندڕەوی‌و تێكدانی ژیان دەخوێنرێتەوە. 

پشت بەستن بە بۆچوونێكی پێغەمبەر بەبێ‌ رەچاوكردنی كات‌و زەمەن مەهزەلەی عەقڵی مرۆڤی لێدەكەوێتەوە. ئەوەتا مەسعود محەمەدی گەورە بیرمەندی كورد زۆر بەباشی لەسەر ئەم پرسە راوەستاوە. ئەو دەڵی ئەوكات ئیسلام خێری بەخشرا كە پێغەمبەر ماڵی ئەبوو سوفیانی یەكسانكرد بەكەعبەو لە فەتحی مەكەدا وتی ئەوەی بچێتە كەعبە یاخود ماڵی ئەبوو سوفیان ئەوە پارێزراوە. ئەو لێرەدا قەسدییە بڵێت هەڵەیەك لێرەدا هەیە، نەك هەڵەیەكی وەحی‌و هەڵەیەكی پەیامی خوایی، بەڵكو هەڵەی پێغەمبەر وەك مرۆڤێكی ئاسایی و وەك كەسێكی نێو بواری تەكتیكە سەربازییەكان. چوون دەڵێت لەو دەمەدا كەس نەبووە ئەو هەڵەی بۆ راست بكاتەوە،

 

ئیدی سەرەتایەك بۆ كوشتنی عەلی‌و حوسەین‌و نەوەكانی پێغەمبەر دروست بوو. هاوكات دەڵێ‌ لە جەنگی بەدردا پێغەمبەر شوێنێكی بۆ مۆڵدانی سوپای ئیسلام دیاریی كرد، وەلێ‌ یەكێك لە هاوەڵان پێشنیازی كردو شوێنەكەی پێگۆڕین، بەجۆرێك رێگەیان لەنەیاران گرت كە دەمیان بگات بە كانیاوەكانی بەدر. مەسعود محەمەد دەڵێت ئەگەر لە فەتحی مەكەشدا پێشنیازێك بكرایە ئەو هەڵەیە نەدەقەوما. وەستان لەسەر ئەم پرسە شتێك نییە لەئەدەبیاتی پێغەمبەردا نەبووبێت، بەڵكو پێغەمبەر بۆخۆی گەلێك جار بۆچوونی ئەوانی دی پەسەند كردووە، بۆخۆی وتوویەتی ئێوە لەكاروباری دنیاتاندا لەمن شارەزاترن. وەلێ‌ ئەمڕۆ ئیسلامییە سیاسییەكان هەر لەسەر دەهۆڵی رابردوو دەڕۆن ، دەهۆڵێك بەرژەوەندییەكانی خۆیانیان تێدا دەكوترێت. ئەگینا سەداقەت‌و راستگۆیی‌و ئیمانداریی لەبوونی ئەواندا بەدیناكرێت.

 

بۆنموونە هەموو دەق‌و تێكستێكی زانایان لێرە بێ‌ یەك‌و دوو پەسەندە، هیچ هێزێكی ئیسلامی سیاسی كوردی نییە كە نكوڵی لە حوكمەكانی ئیمامی شافعی بكات كە لە ئەحكام سوڵتانییەی ئیمامی شافیعیدا هاتووە. راڤەی ئەو لە فەسڵی یەكەمدا لەمەڕ كوشتن‌و برین‌و لەملدانی بێباوەڕان روون‌و رەوانە بۆ نموونە بەم جۆرە لەچەندین شوێنەوە نوسراوە كە:" قتل رسول الله صلى الله عليه وسلم بالردة امرأة كانت تكنى أم رومان "، ولا يجوز إقرار المرتد على ردته بجزية ولا عهد ، ولا تؤكل ذبيحته ، ولا تنكح منه امرأة.
 
هاوكات بە روونی ئاماژە دراوە كە ئەو كەسانەی لە دینی خوا هەڵدەگەڕێنەوەو سەر بەهیچ ئایین‌و ئایینزایەك نین ئەوا كوشتیان لازمەو تەنانەت تەوبەشیان لێ قبوڵ ناكرێت. 

هاوكات جزیەو سەرانەو خستنە نێو چوارچێوەی ئەهلی زیمەیش نایانگرێتەوە.  ئەوەتا لێرەدا بۆچوونەكان بەروون‌و رەوانی هاتوون. "فإذا ارتدوا عن الإسلام إلى أي دين انتقلوا إليه مما يجوز أن يقر أهله عليه كاليهودية والنصرانية ، أو لا يجوز أن يقر أهله عليه كالزندقة والوثنية لم يجز أن يقر من ارتد إليه ، لأن الإقرار بالحق يوجب التزام أحكامه" . قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : { من بدل دينه فاقتلوه  }. هەروەها لەشوێنێكی تردا خێرا كوشتن‌و شێوازی كوشتنەكەیش بە دار تاوەكو دەمرێت 
روونكراوەتەوە بۆ نموونە هاتووە "فإذا ارتدوا عن الإسلام إلى أي دين انتقلوا إليه مما يجوز أن يقر أهله عليه كاليهودية والنصرانية ، أو لا يجوز أن يقر أهله عليه كالزندقة والوثنية لم يجز أن يقر من ارتد إليه ، لأن الإقرار بالحق يوجب التزام أحكامه" . قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : { من بدل دينه فاقتلوه  } .   

هاوكات دیسانەوە گێرانەوەكان باس لەوە دەكەن كە ئیمامی عەلی ئەوانەی كە زەنادقەو بێباوەڕ بوون بە زیندویی سوتاندونی،"أخبرنا  سفيان بن عيينة  عن أيوب بن أبي تميمة  عن عكرمة  قال : لما بلغ  ابن عباس  أن  عليا  رضي الله تعالى عنه حرق المرتدين أو الزنادقة "

هەموو ئەم زانیارییان لە كردەوەی خۆتەقاندنەوەو سوتاندن‌و لەملدان‌و سەربڕین كە داعش لە زەمینەیەكدا كە لەقەڵەمڕەوی خۆیدایە كاری پێدەكات زەمینەیەكە كە بۆی رەخساوە، وەلێ‌ لێرەدا گرنگ ئەو ئەدەبیاتەیە كە پشتی پێبەستووە، مەگەر هەر ئەو زانیاری‌و سەرچاوانە نین كە كۆمەڵ‌و یەكگرتوو بزووتنەوەش بە پیرۆزیان دەزانن. بەڵێ‌ تەنها جیاوازییەكان لێرەدا بریتین لەوەی كە ئەوان زەمینەیان بۆ رەخساوەو تیۆرەكان پراكتیك دەكەن، ئەو تیۆرانەی كە كۆمەڵگەی فرە دین‌و باوەڕ، خەڵكانی ئازادی خوازو لیبراڵ‌و فرەبۆچوونی تێدا جێنابێتەوە. چوون لەهیچ كام لەو دەقانەی كە دروشمی كۆمەڵ‌و بزووتنەوەو یەكگرتوو سەلەفییەكانن فرە ژیان‌و پێكەوە ژیان‌و هاوژینی رێگەی پێنەدراوە. 

ئەوان لەرووی تیۆرییەوە ئیمانیان بەو كتێبانە هەیە، چوون كتێبخانەی كام بەرپرسی ئیسلامی هەیە كە ئەحكام سوڵتانییەی ئیمامی شافعی لێنەبێت. 
كام مزگەوت هەیە كە پیاوێكی ئاینی بەم ئەدەبیاتەوە لەگەڵ ئامادەبووانی رۆژی هەینیدا نەدوێ‌، ئایا سەرگەردانی‌و لەخشتە بردنی ئەو گەنجانەی كە بەشێكیان دەرچووی زانكۆو خوێندكاری زانكۆ بوون خۆی لەو رەگە دەمارگیرییە ئاینییە نابینێتەوە كە دەیخزێننە مێشكی ئەوانەوە. 

ئایا مزگەوتەكانی كوردستان بەم تیۆرو تانە رەشانەی ئیسلامییەكان نەبوونەتە ژینگەو ژیانی كۆرسەكانی داعش‌و ئەوان بەرهەم ناهێنن بۆ داهاتوو..؟!
لێرەدا هۆشیارییەكی ئەوتۆ لە ميدیای كوردی‌و لە دامەزراوەی پەروەردەیی‌و خوێندنی باڵای كوردیدا وەك ئاتاجێكی تەواو خێرا رووی لێناوین. 

هەوسارگرتنی ئەو تیۆرە رەشانە پێویستییەكی هەنوكەیی‌و عاجلی ئەم قۆناغەی كۆمەڵگەی كوردییە. چوون لە زانیارییەكانی سیرەو فەرمودەو قورئان‌و سوونەدا كاتێك بكرێنە دروشمێكی هەوەڵ‌و كۆتایی بۆ بریاردان لەسەر ژیانی ئەمرۆ ئیدی توندوتیژییەكان دروست دەست پێدەكەن. 

 

چوون لەهەموو ئەو زانیاریانەدا و شرۆڤەكردنیان بە عەقڵی مرۆڤ‌و دوور لە تایبەتمەندی وەحی‌و سەردەم‌و كات مرۆڤ دەخەنە هەڵەی جدییەوەو كۆمەڵگە تاریك‌و چەقبەستوو دەكەن. ئەوانە شتانێك بوون كە پێغەمبەری ئیسلامیش لە پراكتیكیاندا كەوتووەتە هەڵەی جدییەوەو بۆ خۆیشی دانی بەو هەڵانەدا ناوە، 

 

قسەكردن لە سەر ئەدەبیاتی مەحسوم بوونی پێغەمبەرو حوجەبوونی قەولی سەحابی، بەتەواوی مرۆڤ‌و گروپەكان كەمەندكێش دەكەن بۆ نێو بیری پەڕگیری‌و توندڕەوی، هەربۆیە ئەو گروپانەش باس لە پیرۆزی‌و بێ‌ چەندو چوونی ئەو دەقانەدەكەن تەنها بۆ راگرتنی لۆژیك‌و عەقڵی بەرامبەرو بۆ وەستاندن یاخود شۆرینی مێشكی لاوان‌و تازە نەوجەوانانە. چوون فەلسەفەی حوجە بوونی قسەی سەحابی‌و هەڵە نەكردنی پێغەمبەری پێشەوا لەكاروباری رۆژانەدا هیچی تر نییە جگە لەهەوڵی ئیسلامییەكان بۆ توندوتۆڵكردنی مەهام‌و نیازو نواڕینی سیاسیانەی خۆیان. 

 

هەر ئەمەیش دواكەوتووی‌و چەقبەستوویی‌و فەلسەفەی مێشك شۆری‌و كوژانەوەی عەقڵی داوەتە جەماوەری گروپە ئیسلامییەكان، هەر ئەمیش ئەتواری بەپیرۆز زانینی تاكەكان‌و مەغزی تاكرەوی‌و دیكتاتۆی بەخشیوەتە ئایدیۆلۆژیای ئیسلامی  لەو سۆنگەیەوە تەراتێن بەجوانییەكانی ژیان دەكەن‌و دواڕادەی بێویژدانی‌و سەرگەردانی لەتاكی مرۆڤدا بەرجەستەدەكەن، 

هەر ئەمەش مرۆڤ دەكاتە مرۆڤێكی دڕندەو یاخی كە ئینسانییەتی لێ‌ نەچۆڕێت‌و وەك ئاژەڵ بەدوای جنس‌و هەواو ئارەزوو بكەوێت‌و چەندین دیاردەی بێزراوی وەك سەربڕین‌و دیل كوشتن‌و مرۆڤ كردنە نێو قەفەزی ئاسنین‌و دەستدرێژی سێكسی‌و ژن رفاندن‌و خۆتەقاندنەوە لە شوێنە گشتییەكاندا بكەنە كاری رۆژانەیان. ئەمڕۆ ئەدەبیاتی ئیسلامییە سیاسییەكان ئەدەبیاتێكی روون‌و رەوانەو لەتەواوی لێكۆڵینەوە ئەكادیمی‌و زانستییەكاندا بۆ ئەم هێزانە جیاوازییەك بەدیناكرێت لەنێوان هیچ كام لەو توخمە سیاسییانەدا، چونكە بە ئاشكراو پاش رووخانی خەلافەتەكان‌و بۆ هەوەڵجار لەسەر دەستی دیارترین رێكخستنی ئیسلامی سیاسیدا ئەم داهێنراوە قێزەونانە وەك كردەی ئینتیحاری‌و كۆمەڵكوژی‌و ژنفرۆشی دروستبوون، بەجۆرێك دەكرێت بڵێین كە هەوێنی كردە توندڕەویی‌و تیرۆریستییەكان تەنهاو تەنها لەسەر دەستی ئیسلامییە شلڕەوەكاندا هاتووەتە دی، 

 

كەنموونەی باڵای بریتییە لەئیخوان موسلیمینی میسرو هاوشێوەكانی، یاخۆ لقەكانی لەفەلەستین‌و سوریاو ئوردون‌و ئێراق‌و یەمەن‌و باكوری ئەفریقاو كوردستان. ئەوان‌و ئیسلامییە سێبەرەكانیان‌و یاخۆ گروپەكانی هاوتەرزو هاو ئەجێندای ئەوان بەتایبەتی وەهابییەكان كە بەشێكی گەورەی ئیسلامییەكانی كوردستانیش بەوەهابی یان ئیخوانی یاخۆ بە زاراوەی وشكە ئیسلام دەناسرێن تەنانەت سەلەفییەكانی ئەمڕۆش كە هەر لەو هەوێنە سیاسییەوە ترەكاون ئیمامی تەواویان بە تێكست‌و دەقەكانی رابردوو هەیەو لە خوێندنەوەی ئەو تێكست‌و دەقانەدا جگە لە چەقبەستووی دۆگمایی هیچیتریان پێنییەو بواری گەورەیان بۆ عەقڵكوژی‌و غیابی لۆژیك هێشتووەتەوە. 

 

ئیسلامییەكان لەم میتۆدەیاندا نەك هەر مێشك‌و لۆژیكیان كوشتووە بەڵكو پەیامی وەحی‌و خوێندنەوەی ئەودیو رووداوەكان‌و هۆكاریان بەهەند نەگرتووەو بەڵكو تەواوی خوێندنەوەكانیان بۆ ئیسلام‌و پرەنسیپە سەرەكییەكانیان خوێندنەوەیەكی سەید قوتبانەیەو لە چوارچێوەی زیندانی عەقڵدا نوسینەكانیان‌و ئەفكارەكانیان دەبەخشنەوە. چوون رەگەزی سەرەكی پەروەردەی بەشێكی گەورە لەئیسلامییەكان رەگەزێكی رەشبینییەو فەلسەفەی نەبوونی بەرنامەیە بۆ ژیان‌و تاریكییە، بەجۆرێك لە ژین بێزارن كە ئامادەن خۆيان بتەقێننەوەو خۆیان‌و خەڵكیش لە ژیان مەحروم بكەن، دیارە كە ئەوە دەرهاویشتەی شرۆڤەی هەڵەیە بۆ قورئان ، قورئانێك كە بۆنی ئازادی دەدات، وەلێ‌ كەسێكی وەك سەید شرۆڤەو تەفسیرەكەی لە چوارچێوەی زینداندا نوسیوە، هەربۆیەشە بەسەر جوانییەكانیا تێپەڕیوەو وێنای تەلبەندو دیوارو تاریكیی بەسەر دێڕەكانیدا زاڵكردووە.