سروشتی دەسەڵاتدارێتی ئیسلامی هەمیشە وابوە، قۆناغ لەدوای قۆناغ دوركەوتنەوەی لە بنەماكانی ئیسلام بە خۆوە بینیوە، كار نەكردن بەبنەما ئایینییەكان و دوركەوتنەوە لەجێبەجێكردنی یاساكانی ئیسلام و ڕێنوینییەكانی پەیامبەر و خواست بۆ دەسەڵات و بەرژەوەندی كەسی و خیڵەكی، باڵی بەسەر فەرمانڕەوایەتی ئیسلامیدا دەكێشا، هەمو ئەمانەش بۆ دواجار كوشتن و تیرۆر و توندوتیژی لێ دەكەوتەوە.
دوای ماڵئاوایی كردنی پەیامبەری ئیسلام لەژیان، ئیتر سەرەتایەكی نوێ لەژیان و كاری ئیسلامی دەست پێدەكات، تا ئەندازەیەك بەشێك لەخەلیفە و كاربەدەستان دەكاران لەسەر ڕێچكەی ڕابەرەكەیان درێژە بە كار و كردەوەكانیان بدەن، بەڵام تا دەهات باری دوركەوتنەوە و لادان و دوبەرەكی و دروستبونی ئاژاوەو جەنگی ناوخۆ بەرۆكی موسڵمانانی دەگرتەوە، ململانێ خێڵەكی و هەڵگەڕانەوە لە ئیسلام و ویستی دەسەڵات، سەرئەنجام خوێنڕشتن و پەلاماردان و كوشتاری خوێناوی لێكەوتەوە، بە پێ بۆَچونی زۆربەی شارەزایان ماوەی فەرمانڕەوایەتی ڕاشدین نزیكەی (30) ساڵی خایاندوە، لەم ماوەیەشدا كوشتار و لادان و تراژیدیای زۆر بەرۆكی باوەڕدارانی گرت و ڕیزی موسڵمانانی دوكەرت كردو تا ئەو ئاستەی خەلیفەو هاوەڵ و كەسایەتی گەورەی ئیسلامی ببنە قوربانی ئەو دۆخە شڵەژاوە پڕ لە كێشمە كێشەو ناڕەحەتەی موسڵمانان.
ئێمە دێنەوە سەر ناوەڕۆك و گەوهەری باسەكەمان و لەسەر كۆی ئەو بارودۆخە ئاڵۆزەی ئەو سەردەمە زیاتر قسەوباس ناكەین، بەڵكو تەنها لەبارەی دیاردەی سەربڕین قسە دەكەین كە ئامانجی نوسینەكەمانە، بێگومان یەكێك لەو سیمایانەی ئەم قۆناغە لەحوكمڕانی ئیسلامی لە قۆناغی سەردەمی پەیامبەری خودا جیا دەكاتەوە لە دیاردەی سەربڕین، لە سەردەمی پێشوتر تەنها ئەم دیاردەیە دەرهەق بە بێباوەڕان و دوژمنانی ئیسلام ئەنجام دەدەران، بەڵام لەسەردەمی دەسەڵاتی خەلیفەكانی ڕاشیدیندا ئەم دیاردەیە خودی موسڵمانانی گرتەوە، وەك دواتر لەبارەیانەوە زانیاری وردتر دەخەینەڕو، لە سایەی ئەم دەوڵەتەدا و لە چوارچێوەی ناكۆكی و ململانێ نیوخۆییدا بەسەدان موسڵمانی دیار كوژران و كەللە سەرەكانیان لەلاشەیان جیادەكرانەوە، كە ئەمەش بە پێی دەقەكانی قورئان و سوننەت تەواو بە پێچەوانەی ئایینی ئیسلامەوەن، بگرە تاوانێكی گەورەشە، ئەی دەبێت بپرسین ئاخۆ گەورە سەردارانی ئیسلامی بۆ بێ هیچ سڵەمینەوەیەك دەستیان چوەتە ئەنجامدانی ئەم جۆرە تاوانكاریانە؟ كە تێدا بكوژ و كوژراوەكە هەردوگیان موسڵمانن!
كاتێك كەسانیك وەك مالیكی كوڕی نوێرەو زوبێری كوڕی عەوام و عەماری كوڕی یاسر و چەندانی تر وەك بەرخ لەلایەن موسڵمانانەوە سەردەبڕدرێن، كوا كاركردن بە حوكمی ئایەتەكانی قورئان و فەرمودەكانی پەیامبەر؟ ئەگەرچی ماوەی دەسەڵاتی ڕاشدین بە پێی هەندێك پێوەر ماوەیەكی زێڕین بوە بۆ سەر كۆی فەرمانڕەوایەتی ئیسلامی، هاوتەریب لەگەڵ ئەم سەردەمەدا زۆر ڕوداوی دڵتەزێن و جەنگ و كاولكاری و پەلاماری خوێناوی موسڵمانان بۆ سەر موسڵمانان دەبینین، كە تەواو پێچەوانەو دژ بەخودی ئیسلامن.
بۆ سەلماندنی ئەو ڕاستییە هەوڵدەدەین تیشك بخەینە سەر هەندێك ڕوداوی سەربڕین لە سەردەمی خەلافەتی ڕاشیدین بەرامبەر بەموسڵمانان، كە بێگومان لاپەڕەیەكی ڕەش و خوێناوین بەسەر لاپەڕەكانی مێژوی ئیسلامییەوە و ناكرێت تا دونیا دونیایە نكۆڵییان لێ بكرێت.
مالیكی كوڕی نوێرە
مالیك یەكێك لەگەورە پیاوانی هۆزی تەمیم بوە لەسەردەمی پەیامبەردا، ناوی تەواوی (مالك بن نويرة
بن حمزة بن شداد بن عبيد بن ثعلبة بن يربوع بن حنظلة) بوە، ناوبراو چ لەناو هۆزەكەی خۆیدا چ لەناو عەرەبدا یەكێك بوە لەنمونەكانی ئازایەتی و جوامێری و بەخشندەیی، هەمیشە قسە ڕۆیشتو بوە، تەنانەت كاتێك موسڵمان دەبێت و دەگەڕێتەوە ناو خزمەكانی دوای ڕونكردنەوەی بنەماكانی ئەو ئایینە نوێیە، یەكسەر ئەندامانی خێڵەكەی لەسەر دەستی ئەو ئیسلامبونی خۆیان ڕادەگەیەنن، تەنانەت یەك ئەندامیش لەگەڵ ئەو جیاواز نابێت، دواتریش دەبێتە خاوەن پێگەیەكی بەرز لای پەیامبەر و دەیكاتە بەرپرس لە كۆكردنەوەی زەكات و پاشان دابەشكردنی بەسەر هەژاراندا، ئەمەش بەڵگەیە بۆ گرنگی ئەم كەسایەتییە لای پەیامبەر.
سەبارەت بە هۆكار و هەروەها چۆنێتی كوشتنی مالیك، لێرەو لەوێ جیاوازی هەیە، بەڵام كۆی سەرچاوەكان لەسەر ئەوە كۆكن ناوبراو بەفەرمانی خالیدی كوڕی وەلید كوژراوە و پاشان ژنەكەشی مارە دەكات و دەیكات بە خێزانی خۆی.
دەگێڕنەوە دوای ماڵئاوایی كردنی پەیامبەر لەژیان و وەرگرتنی دەسەڵات لەلایەن ئەبو بەكری سدیقەوە، ڕیزی موسڵمانان دوبەرەكی و هەڵگەڕاندنەوەی تێدا دروست دەبێت، لە چەندین ناوچەی جیا دو جۆر ناڕەزایەتی و هەڵگەڕاندنەوە دروست دەبن، هەندێك كەسایەتی بانگەشەی پەیامبەرایەتیان دەكرد، هەندێكیش تەنها ئامادە نەبون زەكات بەخەلیفەی موسڵمانان بدەن.
هەندێك لە سەرچاوەكان لەسەر ئەوە هاوڕان خودی مالیكی كوڕی نوێرە لە سەر ئایینی ئیسلام دەمێنێتەوە، بەڵكو تەنها پێدانی زەكات بەدەوڵەت ڕەت دەكاتەوە، كاتێكیش بە فەرمانی خەلیفە سوپای ئیسلامی پەلاماری هەڵگەڕاوان دەدات، بەشێك لەوانەش كە ئامادە نابن زەكات بدەن دەكرێنە قوربانی و دەكوژرێن، لەم چوارچێوەیەدا مالیك و خێڵەكەی بەفەرمانی خالید پەلامار دەدرێن و هەمویان كۆمەڵكوژ دەكەن.
ژێدەرەكان بەدرێژی باس لە چیرۆكی كوشتنی مالیك و ئەندامانی خێڵەكەی دەكەن، زۆربەی سەرچاوەكان لەسەر ئەوە كۆكن دوای ئەوەی مالیك دەكوژن، پاشان جەستەی دەشێوێنن و دەیسوتێنن، هەروەها كەللە سەرەكەی دەبڕن و لەلاشەكەی جیای دەكەنەوە، دەگێڕنەوە (قتادة) كە یەكێك لەفەرماندەكانی سوپاكەی خالید دەبێت، زۆر ناڕەحەت و دڵگران دەبێت بە كوشتنی مالیك بەو چەشنە، چونكە پێی وابوە ئەمە تاوانەو هیچ كاتێك ڕەوا نییە مالیك بەو شێوە دڕندانەیە بكوژرێت، بۆیە كاتێك دەگەڕێنەوە، قەتادە لای خەلیفە سكاڵا لەسەر خالید تۆمار دەكات لەبەر كار و كردەوەكانی دژ بە مالیك و خانەوادەكەی، تا ئەو ڕادەیە عومەری كوڕی خەتاب داوا لە خەلیفە دەكات فەرمان بەلەكارخستنی خالید بدات لەمەڕ تاوانكارییەكانی بەرامبەر بە مالیكی كوڕی نوێرە، چونكە لەیەك كاتدا دو تاوانی گەورەی كردوە، كە شایەنی ئەوەیە سزا بدرێت و لێپێچینەوەی لە گەڵ بكرێت، لەبەر ئەوەی هەم مالیكی كوشتوە، هەمیش بەر لەوەی ماوەی (العدة)ی تەواو بێت ژنەكەی مالیك دەخوازێت، ئەمەش تاوانیكی گەورەیەو هیچ كات ئیسلام ڕێگای پێ نەداوە، كەچی ئەبو بەكر چاوپۆشی لەم تاوانانەی خالید دەكات و ئامادە نابێت هیچ سزایەكی بدات، بگرە ئەرك و پۆستی تری پێ دەسپێرێت، ئەم بابەتەش مشتومڕی زۆری لەسەرەوە پرسیاری زۆر بەدوای خۆیدا دەهێنێت، چونكە ئەو ڕەفتارانەی خالید بەرامبەر بەناوبراو و بێدەنگ بونی دەسەڵاتداران، نیشانەی پرسیار و گومان لەسەر مێژوی ئیسلامی و دەسەڵاتەكی دادەنێت و شایەنی قسەكردنی زیاترە.
شەڕی ئەلەیس
دوای دامركاندنەوەی جوڵانەوەی هەڵگەڕاوان لەئایینی ئیسلام، بەفەرمانی یەكەم خەلیفەی ڕاشیدین پرۆسەی (الفتوحات) بۆ هەرێم و ناوچە جیاجیاكانی دەوروبەری حیجاز دەستیپیكردو تاكو پەلیهاویشت بۆ سەر خاكی نێوان دو ڕوبار (وادی الرافدین – عراقی ئێستا)، لەژێر ناوی گەیاندنی ئایینە نوێیەكە بە گەلانی دەوروبەر، چەندین شاڵاوی سەربازی ساز و ئامادەكران و بۆ هەریەك لەو بەرانە فەرماندەو سوپای تایبەت خرانە كار، بێگومان لە زۆربەی ئەو پەلامارانەدا خوێنێكی ئێجگار زۆر ڕژێندران و خەڵكیكی زۆر لە ژێر ناوی جیهاددا كرانە قوربانی.
شەڕی ئەلەیس یەكێكە لەو پەلامارە خوێناوییانە بۆ سەرخاكی نێوان دو ڕوبار (عێراق) كە تیایدا سوپای ئیسلامی بەفەرماندەیی خالیدی كوڕی وەلید بەدەیان هەزار مرۆڤیان لە ژێر ناوی بێباوەڕاندا لەسەر خاكی عێراق بەدڕەندەترین شێواز كوشت.
ساڵی (12 ك) ئەو سوپایە لەشكركێشییەكانی دەست پێدەكات، ئەم شەڕە لەناوەڕاستی عێراقدا لەنزیك شاری (الحیرة) لەسەر زەوی فورات ڕویداوە، ئەم شەڕە لەنێوان فارسەكان و كۆمەڵیك لەهۆزە عەرەبییەكان لەلایەكو سوپای ئیسلامی لەلایەك تر قەوماوە، سەرەتا فارس و هاوكارەكانیان بەرگری و شەڕی قارەمانانە ئەنجام دەكەن، بۆیە خالید بۆ بەرزكردنەوەی ورەی جەنگاوەرەكانی سوێند دەخوات و دەڵێت: ئەگەر لەم شەڕەدا سەركەوتن بەدەست بهێنین، ئەوا دەبێت چۆمی فورات لەبری ئاو پڕ بكەم لە خوێن، كاتێكیش شەڕ بە قازانجی خالید كۆتایی پێ دێت ژمارەیەك ئێجگار زۆر لەسوپای بەرامبەر خۆیان دەدەنە دەست سوپاكەی خالید و بەدیلی دەكەونە بەردەستیان، خالیدیش بۆ ئەوەی سوێندەكەی نەكەوێت و بەڵێنەكەی خۆی جێبەجێ دەكات، بۆ ماوەی سێ ڕۆژ خۆی و سوپاكەی لەسەر ڕۆخی فورات بەدەیان هەزار دیل سەردەبڕن تاكو ئاوی فورات سور هەڵگەڕێت.
لەبارەی ئەم ڕوداوەوە زانیاری زیاتر هەیەو ئێمە تەنها ئاماژە بۆ كورتەیەكی دەكەین، هەندێك لەسەرچاوەكان باس لە سەربڕینی نزیكەی (75) هەزار كەس دەكەن، خۆ ئەگەر ئەم ژمارەیەش زیادەڕەویی تێدا كرابێت، ئەوا هیچكات لە قەبارەی تاوانەكە كەم ناكاتەوە، چونكە ئەمە یەكێكە لەگەورەترین قەسابخانەكانی مێژوی ئیسلامی، لەبەر ئەوە دیل كوشتن و سەربڕینی ئەو ژمارە زۆرەی قوربانی تەواو بریتییە لەتراژیدیایەكی گەورە لەو سەردەمەدا.
سەربڕینی زوبێری كوڕی عەوام
زوبێر ناوی تەواوی (زبير بن العوام بن خويلد بن أسد بن عبد العزى بن قصي بن
كلاب بن مرة بن كعب بن لؤي القرشي الاسدي) ناوبراو لەتەمەنی پازدە ساڵیدا دەبێتە موسڵمان، پاشان لە نێو ڕیزی باوەڕداران و بەتایبەتی لای خودی پەیامبەری ئیسلام دەبێتە خاوەن كەسایەتی و پێگەیەكی بەرزو گرنگ، تەنانەت دەبێتە یەكێك لەو دە كەسەی كە لەلایەن خودای گەورەوە موژدەی بەهەشتی پێ دەدرێت (العشرة المبشرة) هەروەها یەكێك دەبێت لەوانەی كۆچ دەكات بۆ حەبەشەو پاشان بۆ شاری مەدینە، لێرە ئیتر زوبێر دەبێت بە یەكێك لەهاوەڵە دیارەكانی پەیامبەر.
دوای كۆچی دوایی پەیامبەر ناوبراو یەكێك دەبێت لەكۆڵەكە بنچینەییەكانی دەوڵەتی ئیسلامی و هەمیشە پرس و ڕاوێژی پێ دەكرێت و بۆچونەكانی لەلایەن خەلیفەكانەوە بەهەند وەردەگیردرێت، دەگێڕنەوە پەیامبەری خودا جارێكیان وتویەتی: (ان لكل نبی حواریا و حواری الزبیر بن العوام) ئەم فەرمودەیەش دو هێندە بەهای ئەم هاوەڵەی لای موسڵمانان بەنرختر دەكات، كەچی دواتر ئەم زاتە لەلایەن خودی موسڵمانەوە دەكوژرێت و تەنانەت سەردەبڕدرێت.
كاتێك زوبێر بەیاوەری عائیشەی دایكی باوەڕداران و تەڵحە بەسوپایەكەوە دەچنە شاری بەسرە بەئامانجی وەرگرتنەوەی خوێنی ئیمامی عوسمان، سەرئەنجام لەگەڵ سوپاكەی ئیمامی عەلی ڕوبەڕوی شەڕێكی خوێناوی دەبنەوە، كە تیایدا لە هەردولا نزیكەی پازدە هەزار موسڵمان دەكوژرێن، ئەم ڕوداوە خوێناوییە لەمێژوی ئیسلامیدا بە شەڕی (الجمل) ناسراوە، كە یەكێكە لەشەڕە ناوخۆكانی نێوان دو بەرەی ناكۆكی ئیسلامی.
كاتێك لەم شەڕەدا زوبێر و عەلی چاویان بە یەك دەكەوێت، ئیمامی عەلی ڕوداوێكی نێوان هەردوكیان لەگەڵ پەیامبەری خودای بەبیر دەهێنێتەوە، هەر كە ئەو گفتوگۆیانەی ڕابردو بە یادی زوبێری دێنێتەوە یەكسەر دەست لەشەڕ هەڵدەگرێت و دەگەڕێتەوە، كاتێ دەگاتە دۆڵی (السباع)و سەرقاڵ دەبێت بە نوێژكردنەوە، كوڕی جورموز (ابن جرموز) خۆی پێ دەگەیەنێت و دەیكوژێت و تەنانەت شمشێركەی دەباتەوە بۆ ئیمامی عەلی، بەڵام ئیمامی عەلی ناڕەحەت و دڵگران دەبێت و دەڵێت (بشر قاتل ابن صفیة بالنار) مانای بكوژی كوڕی سەفییە مژدەی ئاگرت دەدەمێ، دیارە سەفییە دایكی زوبێرە، زۆریك لەسەرچاوەكانیش باس لەوە دەكەن كوڕی جورموز دوای ئەوەی زوبێری كوڕی عەوام دەكوژێت، پاشان سەری دەبڕێت و كەللە سەرەكەی دەباتەوە بەمەبەستی ئەوەی خەڵاتی پێ وەربگرێت.
ئەمەش یەكێكە لە تاوانە گەورەكانی سەربڕین لەمێژوی ئیسلامیدا، چی جای سەربڕدراوە خاوەنی كەسایەتییەكی گەورە بوەو لەلایەن خوداوە مژدەی بەهەشتی پێ دراوە، لێرەدا سەربڕ و سەربڕدراوەكە هەردوكیان موسڵمان بون و كەسیش گومانی لەم ڕاستییە نییە.
كوڕەكانی عبیداللە كوڕی عەباس
كاتێك تادەهات ناكۆكی نێوان ئیمامی عەلی و معاوییەی كوڕی ئەبو سوفیان فراوانتر و خوێناویتر دەبون، كۆمەڵیك فەرماندەو كەسی شارەزاو تەڵەكەبازو بێدەربەست لەدەوری ئەمەی دواییان كۆدەبونەوەو هاوكاری دەبن، یەكێك لەوانەش كە هەمیشە ملكەچی فەرمانەكانی معاوییە بو (بسر بن أرطأة) بوە، كە خاوەنی كەسایەتییەكی دڵڕەق و پیاوكوژ بوە، جارێكیان معاوییە بەمەبەستی فراوانتركردنی سنوری دەسەڵاتەكەی و هەروەها لێدان لەنەیارەكانی بوسر بەسێ هەزار شەڕكەرەوە ڕەوانەی هەرێمەكانی حیجازو یەمەن دەكات، سەرەتا سوپاكەی بەشاری مەدینەدا تێپەڕ دەبێت و ناوچەو دێهاتی زۆر تاڵان دەكاتو ترس و تۆقاندن و كوشتن لەو دەڤەرەدا بڵاو دەكاتەوە، تەنانەت هەندێك لەسەرچاوەكان باس لەكوشتنی خەڵكێكی زۆر دەكەن لە شاری مەدینەدا لەسەر دەستی بوسر و سوپاكەی.
پاشان بەلەشكرەكەیەوە ڕو دەكاتە سەنعا (صنعاء) لەوێش خەڵكێكی زۆر دەكوژێت و شاڵاوی تاڵان و بڕۆ پەیڕەو دەكات لەدژی دانیشتوانی ئەو هەرێمە، كاتێكیش (عبیداللە بن العباس بن عبدالمطلب) لەترسی بوسر هەڵدێت، هەردو كوڕەكەی بەناوی (عبدالرحمن) و (قثیم) دەكەونە دەستی ناوبراو، ئەویش بێ هیچ سڵەمینەوەیەك، بێ گوێدانە هیچ بەهایەكی ئایینی و مرۆیی، ئەو دو منداڵە وەك بەرخ سەردەبڕێت و كەللە سەریان لەلاشەیان جیادەكاتەوە، كاتێ دایكی هەردو منداڵەكە ئەم دیمەنە جەرگبڕ و دڵتەزێنە دەبینێت، یەكسەر دوچاری شێتی و سەرگەردانی دەبێت و چەندین پارچە هۆنراوەو لاواندنەوە بەسەر منداڵە سەربڕدراوەكانیدا دەڵێتەوە.
دیارە ئەم دو منداڵە نەوەی موسڵمانان بون و ئەندامی خانەوادەی پەیامبەری خودا بون و هیچ تاوانێكیشیان نەبوە تاكو بەو دەردە سەرببڕدرێن، ئایا ئەمە ئاماژەیەكی ڕون نییە بۆ دڕەندەیی و دڵڕەقی و بێدەربەستی بوسر و هاوشێوەكانی؟ ئەگەر وانەبێت كێ هەیە ویژدانی ڕێگای بدات وەك قەساب دو منداڵی بێ گوناه سەرببڕێت، دەپرسم دەبێت پاساوی واعیزەكانی سوڵتان بۆ ئەم جۆرە تاوانانە چی بێت؟
سەربڕینی عەماری كوڕی یاسر
عەماری كوڕی یاسری كوڕی عامیری ئەلكنانییە، یەكێكە لەوانەی كە لە سەرەتاكانی پەیدابونی ئیسلام موسڵمان بونی خۆی بە ئاشكرا ڕاگەیاندوە، موسڵمان و هاوەڵیكی پایە بەرز بوە، لەلایەن بێباوەڕانەوە باوكو دایكی ئازارو ئەشكەنجەی زۆر دەدرێن، تەنانەت باوكی لەژێر ئەشكەنجەدا دەمرێت و پاشان ئەبو جەهل حەربەیەك دەكات بە سكی دایكیداو بەمەش دەبێتە یەكەم شەهیدی ژن لە ئیسلامدا.
عەمار یەكێك دەبێت لەو باوەڕدارانەی كە لەگەڵ موسڵماناندا كۆچ دەكات بۆ حەبەشەو دواتر دەچێت بۆ شاری مەدینە، لەشەڕەكانی بەدرو خەندەق و ئەوانی تردا ڕۆڵێكی گەورە دەبینێت، لەسەردەمی عومەری كوڕی خەتابدا دەكرێت بەوالی كوفەو دواتر لەكار دەخرێت، پاشان دەبێتە هاوكاری ئیمامی عەلی و بەشداری شەڕەكانی جەمەل و سەفین دەكات، تاكو لەتەمەنی نەوەدو چوار ساڵیدا لەشەڕی سەفیندا شەهید دەكرێت.
پێگەی عەمار لای پەیامبەری ئیسلام زۆر گەورەو مەزن بو، بۆیە چەندین فەرمودەی لەبارەی ناوبراوەوە هەیە، كە هەمویان ئاماژەن بۆ پێگەی عەمار، فەرمودەكانی دەڵێن:
(الجنة تشتاق الى ثلاثة: علي و عمار و سلمان)
(ان عمار ملىو ايمانا من قرنتة الى قدمة)
(من عادى عمارا عاداة الله و من ابغض عمارا ابغضة الله)
دیارە چەندین سەرچاوەی تریش هەن باس لە فەرمودەی تر دەكەن، كە پەیامبەر لەبارەی پێگەی عەمارەوە وتویەتی، بەتایبەتیش ئەو فەرمودەیەی كە دەفەرموێت: (ويح عمار
تقتله الفئة الباغية، يدعهم الى الجنة و يدعونة الى النار).
هەمومان لەسەر تەواوبونی ئەم فەرمودەیە كۆكن و كەس نەیتوانیوە نكۆڵی لێ بكات، كە بەڕونی پەیامبەری خودا پێشبینی ئەوەی كردبو كە عەمار بەدەستی كۆمەڵێكی گومڕا دەكوژرێت، كەچی دواتریش ناوەڕۆكی هەمان فەرمودە دێتە دی و خودی عەمار بەدەستی سوپاكەی معاوییە لەشەڕی سەفیندا دەكوژرێت، بگرە پاش كوشتنی، بكوژەكانی كەللە سەرەكەی لەلاشەی جیادەكەنەوەو پاشان دەیبەنەوە بۆ بەردەستی معاوییە، دەگێڕنەوە بكوژەكانی پێشبڕكێ دەكەن تاكوبزانن كامیان پێش ئەوی تر كەللە سەرەكەی عەمار دەباتەوە بەردەم معاوییەی كوڕی ئەبو سوفیان، كاتێك عەمری كوڕی عاس ئەمە دەبینێت دەڵێت وەڵلاهی دەبینم ئێوە پێشبڕكێتانە بۆ ئاگر و ئەو فەرمودەی سەرەوەی پەیامبەر لەبارەی عەمارەوە دەخاتەوە بیریان، ئەم هەڵوێستەی عەمرخودی معاوییە ناڕەحەت دەكات و پێ خۆش نابێت ئەو فەرمودەیەی دەخاتەوە بیر، چونكە بەپێی ناوەڕۆكی فەرمودەكەی پەیامبەر معاوییەو سوپاكەی دەبنە گومڕاو سەرلێشیواو، بەمەش لەسەردەستی سوپاكەی معاوییە یەكێك لەهەرە هاوەڵ و خۆشەویستەكانی پەیامبەرو موسڵمانان دەكوژرێت، هەروەها وەكو بەرخ سەری دەبڕن و جارێكیتر ئەو دیاردە قێزەونە دەرهەق بەموسڵمانێكی پایە بەرز پەیڕەو دەكرێت، بۆیە بڕوام وایە سەربڕین كەسێكی وەك عەمار كارێكی هێندە ئاسان نییەو لەهەرە تاوانە گەورەكانە.
بەشەكانی پێشووتر
دیاردەی سەربڕین لەمێژوی ئیسلامیدا
سەربڕین لەسەردەمی پەیامبەردا
ئەم بابەتە درێژەی دەبێت......
سەرچاوە/ كتێبی دیاردەی سەربڕین لەمێژوی ئیسلامیدا/ نوسینی حەسەن بارام